Gà 9 cựa - đặc sản cung tiến vua Hùng

Là người Việt Nam, hẳn trong tiềm thức ai vẫn nhớ, trong truyện “Sơn Tinh - Thủy Tinh” lễ vật thách cưới được Vua Hùng đưa ra là “Voi 9 ngà, Gà 9 cựa, Ngựa 9 hồng mao”. Tuy nhiên, theo dòng lịch sử “Voi 9 ngà”, “Ngựa 9 hồng mao” chỉ là những loài vật trong truyền thuyết, duy có “Gà 9 cựa” là có thật và tồn tại đến ngày nay. “Gà 9 cựa” có nguồn gốc ở bản Cỏi, xã Xuân Sơn, huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ - Quê hương đất tổ Hùng Vương.

Ngày xưa, “Gà 9 cựa” chuyên dùng để tiến Vua, Chúa, … Nay do biến đổi khí hậu và môi trường, giống “Gà 9 cựa” cũng phần nào mai một, những con gà có 8, 9 cựa quả là rất hiếm, những con có 6 - 7 cựa là nhiều. Do vậy, nhân dân nơi đây còn gọi giống “Gà 9 cựa” là “Gà nhiều cựa”.

“Gà 9 cựa”, từ khi nở từ trứng ra đã có thể nhận thấy rõ ở khuỷu chân mỗi bên chân có 3 cựa, về sau gà trưởng thành đặc biệt có một số con mọc thêm mỗi bên chân 1 cựa hoặc có chân mọc đến 2 cựa. “Gà 9 cựa” thân hình mảnh dẻ, bình thường hay chạy lên đồi nứa, nương rẫy đào giun, bắt dế, thỉnh thoảng mới nhận được nắm ngô, nắm gạo của chủ nuôi. Được 4 - 5 tháng tuổi, gà trống nặng chừng 8 - 9 lạng, bắt đầu trổ mã, tập gáy. Gà mái nặng chừng 7 - 8 lạng thì đã đòi nhảy ổ và có thể thịt được.

“Gà 9 cựa” mắt sáng quắc, không hoảng ngay cả khi bị giữ chặt. Mào đỏ tươi như máu, đuôi cong vút tựa cầu vồng và rất mảnh. Riêng cặp chân thì to, chắc và mọc đều 3 cựa mỗi bên. Mỗi cựa dài, ngắn khác nhau, mọc nối theo hàng. Đặc biệt, cựa trên cùng hoàn toàn chỉ là sừng, cong vút như lưỡi câu liêm hay nanh lợn rừng. “Gà 9 cựa” rất khỏe, đặc biệt là đôi chân của chúng rất linh hoạt, muốn bắt một con “Gà 9 cựa” cũng không phải chuyện dễ, nếu như không nhốt trong chuồng mà muốn bắt chỉ có cách quăng lưới hoặc dùng nỏ ngắm bắn.

Hiện nay, do kinh tế thị trường phát triển, nhiều nơi cũng đã sưu tầm nuôi giống “Gà 9 cựa” này, thịt gà dai, vừa ngọt vừa thơm. Đặc biệt về ý nghĩa tâm linh, khi dâng mâm cúng Tổ tiên món “Gà 9 cựa” sẽ cảm nhận được sự linh thiêng, cũng như hương vị ngọt ngào của nó. Vì vậy, trong các dịp lễ tết, ngày mừng thọ, báo hiếu ông bà cha mẹ, làm quà biếu, … “Gà 9 cựa” luôn là vật phẩm đầy trang trọng và ý nghĩa.