Sự kiện tàu QN – 5198 chìm ở vịnh Hạ Long, khiến 12 người tử nạn, trong đó 11 người là du khách nước ngoài ngày 17/2 đã giáng một đòn choáng váng cho ngành du lịch (DL) Việt Nam. Trước đó, đã có nhiều vụ tai nạn thương tâm trong ngành DL như ngày 19/2/2010, một đoàn du khách Việt Nam gặp tai nạn xe cộ tại Thái Lan do tài xế ngủ gật, một người chết, 10 người bị thương. Ngày 24/9/2009, một tàu DL khác cũng chìm ở Hạ Long, chết năm du khách… Trong các vụ tai nạn như thế, ngoài những nguyên nhân khách quan, có nhiều nguyên nhân chủ quan từ các cơ quan quản lý, các công ty lữ hành (CTLH) và cả từ bản thân du khách.
Cứ rẻ là được!
Hiện nay, khi đặt dịch vụ tour cho khách, không ít CTLH chỉ chăm chăm xem xét hạ giá, mà “quên” kiểm tra yếu tố an toàn của dịch vụ. Lẽ đương nhiên, dịch vụ rẻ thì bao giờ cũng tiềm ẩn những mối nguy hiểm. Xe đời cũ tân trang giá thuê sẽ rẻ hơn xe mới; tàu bè cũ kỹ, không an toàn sẽ rẻ hơn tàu tốt; khách sạn rẻ không đảm bảo an toàn cho du khách khi xảy ra hỏa hoạn; nhà hàng rẻ dễ bị ngộ độc thực phẩm…
Nhiều CTLH còn “uống thuốc liều” khi tổ chức tour khởi hành vào ban đêm để tiết kiệm thời gian và chi phí. Chạy xe ban đêm rất nguy hiểm, lý ra phải có hai tài xế luân phiên lái nhưng thêm tài xế là thêm chi phí, nên hầu hết CTLH và chủ xe vờ luôn vấn đề này. Đặc biệt, vào mùa cao điểm, lượng khách tăng đột biến, các xe DL thường vừa trả khách đoàn trước là đón khách đoàn sau đi ngay, tài xế không có thời gian nghỉ ngơi. Một hướng dẫn viên (HDV) cho biết: “Chạy xe đêm, tài xế buồn ngủ, ủi gãy cọc nhựa phân cách trên xa lộ là chuyện bình thường. Có lần, đi đêm tuyến TP.HCM – Nha Trang, tài xế buồn ngủ đến nỗi sau khi rời quán ăn, thay vì quẹo phải để ra tuyến Nha Trang thì lại… quẹo trái về TP.HCM” .
Ngoài ra, đội ngũ HDV – những người trực tiếp xử lý tình huống khi xảy ra các sự cố như khách bị ngạt nước, bị rắn cắn, bị bất tỉnh, bị gãy xương… phần lớn yếu kém về các kỹ năng sơ cấp cứu, thậm chí, những HDV không qua trường lớp, thì hoàn toàn mù tịt những kỹ năng này. Một HDV giấu tên cho biết: “Lần ấy, tôi đưa đoàn khách đi Nha Trang. Xe chạy suốt đêm, đến sáng thì gặp tai nạn. Xe tôi mất lái, tông thẳng vào một người chạy xe gắn máy sau đó đâm xuống ruộng, lật nhào. Tài xế và phụ xế sợ dân quanh vùng đánh nên chạy mất ngay sau đó, tôi phải một mình xử lý. Người đi xe gắn máy bị thương nặng, một khách trên xe tôi cũng đang bất tỉnh. Lúc ấy, tôi chẳng biết xử lý ra sao, chỉ biết đợi xe cấp cứu đến, nhưng đã muộn, du khách bị nạn qua đời. Đến giờ, tôi vẫn còn ân hận, giá mà mình nắm vững các kỹ thuật sơ cứu thì biết đâu…”.
 |
|
Ảnh: Đăng Khoa
|
Không chỉ CTLH mà nhiều du khách cũng mua tour theo kiểu “rẻ là được”. Họ chỉ so sánh giá, so sánh chất lượng dịch vụ rồi quyết định mua tour mà chẳng xem xét xem tour đó có an toàn không, bảo hiểm ra sao…
Thay đổi nhận thức về an toàn
Theo ông Nguyễn Văn Mỹ - Giám đốc Công ty dã ngoại Lửa Việt, nguyên nhân chủ quan cốt lõi dẫn đến các tai nạn trong ngành DL là tâm lý “chưa thấy quan tài chưa đổ lệ” của các cơ quan quản lý, các đơn vị kinh doanh DL và của cả bản thân du khách – nạn nhân. Cả ba bên nêu trên đều xem thường yếu tố an toàn trong ngành DL.
Để minh chứng cho luận điểm trên, chúng ta chỉ cần nhìn vào một việc “tưởng nhỏ mà không nhỏ” – mặc áo phao khi đi tàu bè, khi tham gia các hoạt động DL ở vùng sông nước. Về phía các cơ quan quản lý, đã có quy định tàu bè chở khách phải có áo phao và việc kiểm tra áo phao trên tàu phải diễn ra thường xuyên. Tuy nhiên, việc tàu bè có áo phao không đồng nghĩa với du khách có mặc áo phao và rất hiếm khi các cơ quan chức năng kiểm tra. Về phía các CTLH, đáng lẽ khi xuống tàu, ngay lập tức phải buộc khách mặc áo phao nhưng hầu như chẳng có công ty nào làm, phần lớn HDV chỉ thông báo lấy lệ, thậm chí du khách cũng chẳng biết áo phao ở đâu.
 |
|
Du khách không mặc áo phao khi câu cá tại Phú Quốc
|
Trong vụ tai nạn trên đèo Đại Ninh làm chết 12 người xảy ra trong năm 2009, tài xế đã bị phạt tù. Tuy nhiên, trách nhiệm của CTLH thì chẳng ai đề cập đến. Trong trường hợp này, với việc thiết kế tour, CTLH đã chủ quan về mặt an toàn, bất hợp lý về mặt thời gian, ép tài xế hoạt động liên tục. Lần ấy, đoàn khách từ Phan Thiết lên tham quan Đà Lạt trong vòng một ngày. Từ Phan Thiết lên Đà Lạt phải mất khoảng bốn tiếng, qua đèo Đại Ninh hiểm trở. Như vậy, tổng thời gian đi về của chương trình tour đã là tám tiếng, còn lại là thời gian tham quan tại Đà Lạt và nghỉ ngơi, ăn uống. Suốt cả ngày dài hoạt động không nghỉ, đêm tối còn phải đổ đèo Đại Ninh về Đà Lạt, xác suất tài xế gây tai nạn dĩ nhiên phải cao hơn nhiều so với bình thường.
Ông Nguyễn Minh Mẫn – Trưởng phòng Truyền thông Công ty Vietravel cho biết: “Khi mua tour, du khách đừng quá xem trọng mức giá mà phải cân nhắc đến các yếu tố khác như uy tín, chất lượng và khả năng đảm bảo an toàn của nhà tổ chức tour. Du khách cũng cần xem kỹ các điều khoản khi xảy ra trục trặc, tai nạn trên đường tour”.
“Quan tài đã thấy” và “lệ đã rơi”, chúng ta cần phải thay đổi cách nghĩ, cách quản lý và cách kinh doanh DL…
|
Bảo hiểm du lịch – một khoản đảm bảo vô cùng quan trọng cho du khách nếu xảy ra sự cố trên đường tour - cũng bị nhiều CTLH cắt xén. Bảo hiểm du lịch có nhiều loại, mức đền bù tối đa từ vài triệu đồng cho tour nội địa đến vài chục ngàn đô cho tour nước ngoài. Trên thực tế, trừ vài công ty lớn, hầu như các CTLH đều đóng bảo hiểm với mức phí thấp nhất để giảm giá tour. Ví dụ như tour nội địa, mức phí bảo hiểm phổ biến hiện nay là 1.500đ/khách/ngày, mức đền bù tối đa là 10.000.000đ/vụ. Cá biệt, một số CTLH còn mua bảo hiểm với mức phí 750đ/khách/ngày, đền bù tối đa 5.000.000đ/vụ. Có công ty còn không thèm mua bảo hiểm cho khách. Thông thường, khi xảy ra chuyện, CTLH nào “nhân đạo” và muốn giữ uy tín thì sẽ bỏ tiền túi thêm cho khách bị tai nạn. Nếu không “nhân đạo”, CTLH chỉ cần trưng ra hợp đồng bảo hiểm và nói: “Xin lỗi, chúng tôi đã làm hết trách nhiệm!”. Luật Du lịch quy định du khách bắt buộc phải được mua bảo hiểm. Tuy nhiên, mua mức bao nhiêu thì không thấy quy định và CTLH mua hay không cũng chẳng ai đi kiểm tra.
|
Nguyên Hà
