Do sống trong nước, nhất là trong các điều kiện của nhà ở và phải chịu phần lớn thời gian sống trong nước tù, tất nhiên là ít oxy, chúng có những nét đặc biệt về cấu tạo hình thể giúp cho việc tăng cường khả năng hấp thụ oxy và các khí khác.
Chọn cây trồng:
Các loài thực vật thủy sinh phân bố rất rộng. Đó là phần lớn các loài toàn cầu, tức là những cây thuộc các chi gặp khắp thế giới như bèo tấm chẳng hạn hay như loài rong lá liễu gặp trong nước ngọt ở hầu khắp địa cầu. Có thể là do sự đồng nhất của môi trường thủy sinh là nguyên nhân của sự phân bố hệt nhau của nhiều loài thực vật thủy sinh trên toàn thế giới. Nhiều loài chịu được những biên độ linh động của nhiệt độ mà không chết; một số khác không nhiều lại chịu được nhiệt độ quá thấp, như trường hợp của rau cần trôi, rong mái dầm, nếu nhiệt độ dưới 15 độ C, các loài cây này tàn lụi đi, còn nhiệt độ phù hợp với chúng là 25-28 độ C. Một số cây chịu được nhiệt lượng nước chảy hơn là nước tù. Bởi lẽ đó, khó có thể ấn định một cách chính xác nhiệt độ tối ưu đối với những loài cây thủy sinh.
Một số khá lớn các loài cây thủy sinh có sự sinh trưởng liên tục khi mà nhiệt độ và sự chiếu sáng khá đầy đủ, phần lớn các cây nhiệt đới thuộc các chi Rong xương cá, Rau dừa, Rong lá ngò, Rau mác, Rong mái chèo ...
Môi trường thủy sinh tạo ra trên cây những sự thay đổi về hình thái khá quan trọng. Trước hết người ta nhận thấy là cấu tạo đơn giản của lá cây thủy sinh chìm ngập. Những sự biến đổi thường thể hiện trên hai loại lá:
1. Lá kéo dài hình dải lụa và không có cuống.
2. Lá chẻ sâu, chia nhỏ thành những phần dạng sợi mảnh.
Các lá biến đổi có bề mặt tiếp xúc với nước rộng hơn. Trong lá, các khoang chứa khí và khoảng gian bào lớn phát triển mạnh. Lá của những cây ngập hẳn ở trong nước không có lỗ khí; các lá nổi lại chỉ có lỗ khí ở mặt trên; còn những lá nằm hoàn toàn trong không khí có lỗ khí ở cả hai mặt lá.
Tỷ trọng lớn của môi trường nước khiến cho các yếu tố cơ học trong thân và lá thực vật thủy sinh phát triển yếu. Nhiều loài thực vật thủy sinh không có những hạt diệp lục trong tế bào biểu bì do cường độ chiếu sáng tự nhiên trong nước thấp. Hệ rễ phát triển kém, không có lông hút.
Hầu hết thực vật thủy sinh sống nhiều năm đều sinh sản sinh dưỡng. Một số cây thụ phấn nhờ nước như Rong mái chèo, một số khác lại có hoa nhô lên khỏi mặt nước.
Việc chọn lựa cây trồng trong bể kính để tạo ra một cảnh trí đẹp lại đảm bảo sự đa dạng và cân bằng sinh thái trong bể là cần thiết.
1. Trước hết, thực vật thủy sinh trong bể nuôi cá là, cho nó đẹp thêm, tạo cho cá có môi trường như trong thiên nhiên.
2. Một số loài có thể làm một phần thức ăn cho cá.
3. Những phần thối rữa làm thức ăn cho các loài động vật không xương sống, rồi đến lượt các loài này trở thành thức ăn cho cá.
4. Cây cỏ cũng giữ vai trò quan trọng trong việc làm sạch thủy vực, sự phát triển của chúng bình thường chứng tỏ nước trong bể có tính an toàn cao.
5. Cây cỏ trong bể cũng là nơi trú, che bóng và làm chổ ẩn nấp cho cá nhỏ khi bị cá dữ tấn công.
6. Một số loại thân, lá cây dại lại là giá thể cho trứng bám khi cá đẻ vào mùa sinh sản.
Trong bể nuôi cá, các loài cây được trồng, thường được phân biệt bởi cách tạo rễ:
- Một số loài nổi trên mặt nước như bèo tấm, bèo dâu, bèo tai chuột và rêu bèo ...
- Một số loài có thể sống được cả hai môi trường như Rong ly ở trong nước lá biến đổi thành vẫy bắt mồi là những động vật thủy sinh nhỏ.
- Một số lớn loài chịu ngập hoàn toàn như rong đuôi chó, rong đuôi chồn, rong lá liễu, rong lá ngò. Ở một số cây có lá chìa ra nhiều, còn hệ rễ ít phát triển hoặc không có như ở rong đuôi chó, lá có khả năng hấp thụ nước và thay thế vai trò của rễ. Điều đó giải thích được là tại sao những cây có lá chia ra như thế có thể cắt ra và cấy vào bể mà vẫn sống bình thường, như rong xương cá. Các loài cây này rất thường được lựa chọn trồng trong bể kính.
- Có những loài có lá lớn thường sống ở mép các bờ nước trong tự nhiên nhưng có thể có phần gốc sống ngập trong nước, còn phần lá lại sống trong không khí.
Phần lớn các loài cây được sử dụng là loại thảo hai lá mầm hoặc một lá mầm mà nhiều loài là cây một lá mầm. Một số loài là dương xỉ. Người ta thường chia ra làm 3 loại: cây có rễ, cây trôi nổi và cây có cành giâm.
1. Cây có rễ:
Có những cây cao có sinh trưởng nhanh, tương tự như các cây thảo khác, ví dụ như cây rong mái chèo và rau mác là những loại cây rất lý tưởng để trồng để che phía sau và các cạnh của bể. Còn các cây rậm rạp dùng để trồng đầy ở các góc (trước các cây cao hơn) như rau dừa, đình lịch, rau cần trôi. Lại có những cây nên trồng ở mặt tiền trong rất thú vị nếu chúng được đặt trước mảnh đá, phải là cây thấp hơn và sinh trưởng chậm hơn. Ta có thể chọn cỏ năng và thạch xương bồ. Để trang trí cho hồ cá được đầy đủ, cần chọn vài cây lạ như rong mái dầm trồng thành búi thấp và dày tạo nền cho vùng trống trong bể. Lá rộng và to của chúng là chỗ tốt cho cá đẻ trứng trên bề mặt thẳng đứng.
Trong loại cây có rễ, thì loài dương xỉ ổ sao khó sắp xếp hơn, nó có những rễ nhỏ như tóc xuất phát từ thân rễ mọc trườn, tuy không đính vào đá nhưng cần có rễ cây làm giá tựa để phát triển.
Các cây này hoàn toàn sống trong nước ngập nên có xu hướng nhân giống bằng hình thức dinh dưỡng, tạo ra những thân bồ từ đó sẽ phát triển thành cây mới. Lá của một số loài cũng có thể tạo ra cây. Một số loài có thể ra hoa và hình thành quả và hạt hoặc cơ quan sinh sản ngay trong bể kính, nhưng sự nở hoa này xảy ra phần lớn thời gian ở phía ngoài nước và cần thiết phải có nhiều ánh sáng. Hoa của cây này thường không lớn và không đẹp.
2. Cây mọc nổi:
Các loại cây này có vai trò có ích rõ rệt trong hồ cá. Có thể dùng chúng để trang trí, tạo bóng mát cho cá (do bị đèn chiếu sáng), làm nơi trú ẩn cho cá con giữa các rễ thòng, làm giá thể cho các sinh sản và cũng dùng làm thức ăn cho cá. Lá của những cây này cũng như những phần vụn của chúng có khi được các loài cá sặc dùng để làm tổ nổi.
Những loài thường trồng thuộc các chi bèo dâu, bèo tấm, bèo phấn, bèo tai chuột có kích thước nhỏ. Những loài có kích thước lớn hơn như bèo cái, rau cần trôi, bèo sen chỉ có thể trồng ở những bể nuôi lớn, hợp thời trang. Nếu có đèn chiếu sáng thường xuyên thì cần thiết phải có kính bảo vệ ở trên để tránh cho lá cây khỏi bị úa vàng do tác động của nhiệt lượng phát ra từ bóng đèn gần bề mặt nước.
3. Cây tạo cành giâm:
Ta cắt những ngọn cây của cây có rễ rồi đem trồng lại trong nền đất của bể. tại chỗ cắt rễ cây sẽ được hình thành và ta sẽ có một cây mới. Việc cắt ngọn cây sẽ tạo cho cây chính phát triển những tược ngang, do vậy cây sẽ tạo ra dáng rậm rạp hơn.
Có thể kể thuộc nhóm này những loài cây có lá mịn như rong lá ngò, rau ngổ, rong đuôi chó và rong xương cá.
Cũng cần lưu ý là đình lịch cũng có thể nhân giống bằng cành giâm nếu người ta cắt vài cái lá rồi cho lên bề mặt nước, chúng sẽ tự tạo ra rễ.
Cây cỏ sống trong bể kính nếu được chiếu sáng vẫn có thể tiến hành quang hợp. Mặt khác, những chất thải của cá cũng được cây hấp thu để sinh trưởng. Do vậy, nên chọn những loài cây có thể tiếp nhận chất dinh dưỡng qua lá thay vì qua rễ.
