Khu du lịch thắng cảnh núi Ngũ Hành Sơn ( hay núi Nước ) là một quần thể núi đá đá hoa gồm 5 ngọn núi khác nhau: Kim Sơn , Thủy Sơn , Mộc Sơn , Thổ Sơn và Hỏa Sơn ( gồm 2 ngọn , Dương Hỏa Sơn và Âm Hỏa Sơn ). Một điều chú ý là năm ngọn núi này không dính liền với nhau như Ngũ Hành Sơn trong bộ phim Tây du ký chúng ta đã từng xem mà nằm tản mát gần nhau. Trong đó , ngọn Thủy Sơn là lớn , cao và đẹp nhất với nhiều chùa , hang động nức danh. Các chuyến tham quan , du lịch Ngũ Hành Sơn đều là khám phá và chinh phục ngọn Thủy Sơn , 4 ngọn còn lại không nức danh bằng và ít được du khách đến thăm hơn.
Cùng với Bà Nà Hills thì đây là 2 ngọn núi thu hút được rất nhiều khách khi đi du lịch Đà Nẵng.
Khu danh thắng này được Bộ Văn hóa ( nay là Bộ Văn hóa , Thể thao và Du lịch ) ra quyết định confirm là di tích Lịch sử Văn hóa cấp quốc gia vào ngày 22/03/1990.
Theo truyền thuyết của người Chăm , thuở cổ xưa có một lão ngư ( ở phương Bắc bị đắm thuyền phiêu dạt đến. Có sách ghi là một dật sĩ ) sống giữa bãi cát mênh mông bên bờ biển. Một hôm , lão ngư thấy một con giao long rất lớn ( có sách chép là nữ thần Naga ) đến đây đẻ trứng. Bỗng từ đâu một con rùa vàng hiện lên , tự xưng là thần Kim Quy , đào cát vùi quả trứng xuống , rồi giao cho ông lão một cái móng chân của mình , và dạy cách bảo vệ trứng rồng. Nhờ có móng rùa thần , mà ngư ông đã ngăn chặn được diều hâu và các loài thú dữ đến xúc phạm nơi ấp trứng. Sau thời gian ấy , quả trứng ngày một lớn dần. Giúp đỡ tiền của đến một hôm , trứng nở ra một thiếu nữ trông thích nhìn ( có sách ghi là nàng tiên ) , và vỏ trứng tách thành năm mảnh , trở nên năm ngọn: Kim , Mộc , Thủy , Hỏa , cách. Thiên tử Chăm nghe được câu chuyện ấy liền cưới thiếu nữ làm vợ , còn Thần Kim Quy thì chở ông lão lên trời
Tham quan từng ngọn núi nhỏ trong núi Ngũ Hành:
Kim Sơn
Kim Sơn ở phía Bắc. Hình trạng núi trông như một quả chuông úp sấp , nằm giữa Hỏa Sơn và Thổ Sơn , và bên cạnh dòng sông Trường nối dài với sông Hàn. Bây giờ dòng sông Trường đã bị bồi lấp một phần thành đồng ruộng và ao hồ. Nằm tựa lưng vào ngọn núi này là ngôi chùa Quan Âm cổ kính với động Quan Âm huyền bí.
Mộc Sơn
Như người ta kể cho
kinh nghiệm du lịch đà nẵng thì Mộc Sơn ở phía Đông Nam , nằm đồng thời với núi Thủy Sơn. Dù có mang tên là “mộc” , nhưng cây cối ở đây rất ít. Theo Quách Tấn , xưa kia núi này cũng là một hòn kỳ vĩ , với sườn núi đặt để , đá trắng nhô lên lủa tủa. Về sau , sườn núi ở phía Bắc và đằng Nam bị đào bới nhiều nên trông như một bức thành hư lồi lõm.
Thuỷ sơn
Thuỷ Sơn nằm trên dãi đất rộng theo hướng Đông Bắc , khoảng 15 ha , cao khoảng 160 m. Vì núi có ba đỉnh nằm ở ba tầng giống như ba ngôi sao Tam Thai ở đuôi chòm sao Đại Hùng ( dân gian làm gọi là Sao Cày ) , nên còn có tên là núi Tam Thai. Đây là ngọn núi lớn , cao và đẹp nhất , thường được nhiều người đến viếng.
Đặc biệt , trên Thuỷ Sơn còn có hai di vật cổ quý hiếm , đó là tấm bia Phổ Đà Sơn Linh Trung Phật tại động Hoa Nghiêm , và tấm Kim bài hình quả tim lửa có bút tích của vua Minh Mạng ban tặng cho chùa Tam Thai.
Hỏa Sơn
Hỏa Sơn ở phía Tây Nam , nằm đối diện với hòn Kim Sơn , bên trái đường Sư Vạn Hạnh. Ngày xưa con sông Cổ Cò chạy dọc theo phía Nam hòn Hỏa Sơn , nay dấu tích chỉ còn lại một dải nước hẹp nối liền hai đoạn sông Ba Chà và Bãi Dài còn lại ở đầu và cuối phường Hòa Hải. Đây là một hòn kép , gồm có một hòn Âm và một hòn Dương , được nối liền với nhau bằng một đường đá thiên tạo nhô cao hẳn lên. Ở khoảng giữ con đường này có chùa Ứng Thiên.
-Hòn Âm Hỏa Sơn nằm phía đông , gần đường Lê Văn Hiến , chóp núi tròn nhô lên cao hơn. Sườn núi có nhiều thớ đá nằm nghiêng và chạy nghiêng cắt ra từng đoạn , cây cối mọc ở các kẻ đá , ở mỏm núi phía đông có một cái hang thông từ sườn phía nam ra sườn phía bắc. Quần chúng xứ sở thường đi theo đường này đến các hòn Kim Sơn và Thổ Sơn. Nơi Âm Hỏa Sơn không có động. Dưới chân núi có một tảng đá khắc 6 chữ: Phổ Đà Sơn Quan Âm điện. Vì thế Âm Hỏa Sơn cũng có tên nữa là “Phổ Đà Sơn” , bởi nơi đó thuở trước có điện thờ Bồ Tát Quan Thế Âm.
Kinh nghiệm du lịch đà nẵng thì đến nơi đây tâm hồn của bạn sẽ cảm thấy thư giãn hơn rất nhiều.
-Hòn Dương Hỏa Sơn ( tên dân quê là “núi Ông Chài” ) nằm ở phía tây. Ngày xưa , khi còn giao lưu được giữa Hội An và Đà Nẵng bằng đường thủy , ở đây có một bến sông , ghe thuyền đi về bán buôn khôn xiết nhộn nhịp. Trên ven sông , sát chân hòn Dương Hỏa Sơn có khu miếu Ông Chài , hiện đã bị hủy hoại. Tên dân quê “núi Ông Chài” có xác xuất bắt nguồn từ đó. Trên Dương Hỏa Sơn có hai ngôi chùa cổ là: chùa Linh Sơn và động Huyền Vi , chùa và hang Phổ Đà Sơn ngọn núi hướng về phía nam Nam sườn núi hiểm dốc và hang động rất yên tĩnh. Nơi đây còn có di tích đền tháp của người Chăm.