Hội Lim: Người ơi người ở đừng về

“Lim” là tên Nôm của xã Lũng Giang xưa. Từ Hà Nội, bạn cứ theo hướng cầu Đuống đi thẳng khoảng 15km theo đường về Bắc Ninh, hỏi thăm người dân địa phương, bạn sẽ được chỉ dẫn rất ân cần. Từng vạt cải đang kỳ ra hoa vàng rực hai bên đường, thời tiết mùa xuân lạnh se se dễ chịu. Và khi gần đến nơi, nhìn thấy dòng xe cộ nối đuôi nhau và tấp nập, người đi trẩy hội với áo quần đẹp đẽ, nói cười xôn xao, cảm giác náo nức bỗng như dấy lên trong lòng bạn. Gửi xe bên ngoài để đi bộ vào trong, hết con đường làng đã được “bê-tông hóa” bạn sẽ đến đồi Lim, nơi tập trung các hoạt động sôi nổi của lễ hội.

Hội Lim được chuẩn bị, tập dượt rất chu đáo từ ngày mùng 9, mùng 10, diễn ra từ ngày 11 đến rằm tháng Giêng. Chính hội là ngày 13, với nghi thức rước và tế lễ thành hoàng các làng, các danh thần liệt nữ của quê hương. Nếu đến hội Lim lần đầu, chắc hẳn bạn sẽ ngạc nhiên vì lễ hội diễn ra trên một khoảng không gian rất rộng: trải khắp trên hai xã Nội Duệ, Liên Bão và thị trấn Lim. Trẩy hội Lim, khách du xuân được xem và nghe hát trên đồi, hát sau chùa, hát trên thuyền và hát trong nhà, hát đối từng cặp đôi nam-đôi nữ, hoặc hát “bọn” nam, nữ. Người làng Lim như thể “ăn Tết lại”, nhiều gia đình tự mở, đón nhóm quan họ và hẹn hò rủ bạn bè gần xa về giao lưu. Đây cũng là dịp để nhiều nhà tổ chức khao vọng, mừng thọ các cụ cao niên, thế nên tiếng hát đã vang lên khắp cùng thôn xóm ngay từ tối ngày 11. 

Các liền chị quan họ

Tối ngày 12 là đêm hội hát thi giữa các làng quan họ. Mỗi làng quan họ dựng một trại tại phần sân rộng của đồi Lim. Quan họ là dân ca đặc sắc của vùng Kinh Bắc xưa. Dân ca quan họ nổi tiếng với lời ca trữ tình, nồng nàn tình yêu cuộc sống và tình yêu đôi lứa, với khoảng 200 làn điệu âm nhạc đặc sắc như: hát mời trầu, hát gọi đò, hát đưa con sáo sang sông, con nhện giăng mùng, hát tựa mạn thuyền, hát bên khung cửa... Từ lời ăn tiếng nói đến lối ứng xử, “người quan họ” luôn từ tốn, khiêm nhường, nhã nhặn. Tục kết “chạ” giữa các làng quan họ hay kết bạn giữa các “bọn” quan họ đã hình thành nếp sống đạo đức cao quý. Người quan họ đều là “liền anh”, “liền chị” và bao giờ cũng tự xưng là “liền em”. Có cả những liền bà, liền ông đã một đời gắn bó với điệu hát câu ca ngọt ngào đưa đẩy, và những “liền em” trẻ trung, duyên dáng, thanh xuân của thế hệ 8X, 9X, bưng mời du khách thử đưa cay miếng trầu têm cánh phượng khéo khéo, xinh xinh. 49 làng hát quan họ phân bổ trong bốn huyện, thị phía nam của tỉnh Bắc Ninh, đặc trưng đến nỗi nhắc quan họ là người ta nghĩ ngay đến hội Lim. 

Chơi đu – hội Lim

Sáng 13 tháng Giêng, hội Lim khai hội bằng lễ rước. Đoàn rước kéo dài cả gần cây số với đông đảo người dân tham gia trong những bộ lễ phục xưa đầy màu sắc, cầu kỳ và đẹp mắt. Các liền anh và liền chị của tổng Nội Duệ đứng thành hàng, hát đối qua đối lại. Trong hội, phần mà các du khách có thể tham gia và quây xem xúm xít là các trò chơi dân gian như đấu võ, đấu vật, đấu cờ, chơi đu, thi dệt cửi, nhắm mắt đập niêu, đánh cờ người, tổ tôm điếm, bịt mắt bắt dê, kéo co, thi làm cỗ và đón bạn... Ở hồ nước nhỏ sát bên cánh đồng làng Lim, chiếc thuyền rồng sơn son thếp vàng rời bến trong câu hát đậm đà tình nghĩa. Nếu bạn là du khách từ phương xa đến, dù chưa quen biết, nhưng gặp hội hát bất kỳ trong một hộ gia đình nào đó, bạn có thể ghé vào xem, nghe hát, chuyện trò, bạn sẽ được tiếp đón vui vẻ, ân cần như người thân đi xa lâu mới về. 

Hát quan họ trên thuyền rồng

Về với hội Lim là về với không gian xao xuyến lòng người, với những màu áo mớ bảy mớ ba, nón ba tầm, quai thao, dải yếm lụa, khăn đóng, áo the hoa gấm, trầu têm cánh phượng... rộn rã, xôn xao cả một trời xuân. Và đến lúc phải về, cuộc chia tay thật khó dứt, vì những ca từ bao giờ cũng quyến luyến níu chân khách: Người ơi, người ở đừng về...

Phương Anh