Steve Jobs - CEO của Thập niên

Henry Ford đã làm nên lịch sử khi thay đổi dòng chảy của ngành công nghiệp ôtô non trẻ của Mỹ. Juan Trippe của Pan Am (Mỹ) thì sáng tạo ra ngành hàng không thế giới. Tỉ phú Conrad Hilton đưa ngành khách sạn Mỹ vươn ra thế giới. Nhưng cùng một lúc “hô phong hoán vũ” trên cả 4 lĩnh vực chỉ trong 10 năm qua thì chưa có ai làm được như Jobs. Và đó là lý do tại sao Fortune bầu chọn Jobs là CEO của Thập niên.

Cuộc “lột xác” tại Apple

“Apple là tình yêu đầu tiên và duy nhất của ông”, Larry Ellison, CEO của hãng công nghệ Oracle (Mỹ), người bạn thân thiết của Jobs, đã diễn tả niềm đam mê của Jobs đối với Apple như thế.

Thập niên của Jobs thực sự bắt đầu vào năm 1997 khi ông quay trở lại Apple. Đó là năm Apple suy yếu về nhiều mặt. Thiếu trầm trọng tiền mặt và các sản phẩm thế mạnh, trong khi thị phần bị mất vào tay các đối thủ lớn Microsoft, Dell, Intel...

Một năm sau khi Jobs quay trở lại, bộ máy của Apple đã ở thế sẵn sàng vận hành. Ông đã tuyển dụng một đội ngũ quản lý mới, trong đó có nhiều nhà điều hành đến từ công ty trước đó của ông là NeXT Computer. Những nhà điều hành này đã trở thành cánh tay đắc lực của Jobs trong gần 10 năm.

Chiếc Macintosh đầu tiên sau khi Jobs trở lại là iMac, chiếc máy tính mang tính đột phá “tất cả trong một”, là liều thuốc thần kỳ đưa Apple nhanh chóng phục hồi sức khỏe sau cơn bạo bệnh. Sự thành công của chiếc iMac đắt tiền, cùng với chiến lược cắt giảm chi phí triệt để, đã cho phép Jobs tạo nên nguồn tiền vững mạnh, phục vụ cho các chiến lược đầu tư lớn hơn về sau.

Chính Jobs là người đã đặt nền móng cho sự phục hồi ngoạn mục của Apple trong lúc u ám nhất. Trong năm 2001, khi ngành công nghệ thông tin chao đảo và nền kinh tế thế giới bắt đầu rơi vào khủng hoảng, Apple đã tung ra phần mềm âm nhạc iTunes (tháng 1.2001), hệ điều hành Mac OS X (tháng 3), các cửa hàng bán lẻ đầu tiên của Apple (tháng 5) và chiếc iPod đầu tiên với dung lượng 5 GB có thể chứa 1.000 bài hát (tháng 11).

Tuy nhiên, thị trường lại không phản ứng nhanh với các đợt ra quân này. iTunes chỉ là phần mềm chơi nhạc tô điểm cho máy Mac. Hệ điều hành mới, mặc dù ấn tượng, chỉ dùng cho một sản phẩm “ngách” của thị trường đó là máy Mac. Chiếc iPod chỉ là một thiết bị nghe nhạc MP3 trên một thị trường có quá nhiều đối thủ.

Khi giá cổ phiếu của Apple rơi vào tình trạng lình xình, các tin đồn thâu tóm Apple xuất hiện ngày càng nhiều. Một vụ mua lại Apple bằng vốn đầu tư tư nhân của công ty Silver Lake Partners (Mỹ) có lẽ đã trở thành vụ giao dịch của thế kỷ. Tuy nhiên, Jobs cuối cùng đã từ chối. Bởi lẽ, niềm tin đối với Apple không dễ bị lung lay. “Chúng tôi là công ty duy nhất nắm cả vũ trụ trong tay, đó là phần cứng, phần mềm và hệ điều hành. Chúng tôi có thể hiểu được trải nghiệm của người sử dụng. Chúng tôi có thể thực hiện những điều mà những công ty khác không thể làm được”, Jobs trả lời như thế với tờ Time vào đầu năm 2002.
 

Ông tin rằng, công chúng sẽ quay đầu nhìn về phía Apple nếu ông truyền tải được thông điệp trực tiếp đến họ. Và ông đã đưa ra chiến lược xây dựng các cửa hàng bán lẻ thuộc sở hữu của Công ty. Lúc đó, kế hoạch táo bạo này đã vấp phải nhiều phản đối vì nó ngốn rất nhiều tiền và rủi ro thất bại là rất lớn. “Hội đồng quản trị như đang ngồi trên đống lửa vì lo ngại kế hoạch sẽ không thành công. Nhưng Jobs vẫn tiến hành vì biết rằng đó là điều mà người tiêu dùng mong muốn”, Bill Campbell, một thành viên Hội đồng Quản trị của Apple, nói.

Niềm tin của Jobs cuối cùng đã chiến thắng. iTune và iPod nhanh chóng trở thành cơn sốt và thị phần máy tính của Apple tăng cao. Mạng lưới cửa hàng bán lẻ của Apple bành trướng khắp thế giới.

Nhà kinh doanh bẩm sinh

Đằng sau thành công này là sự tỉ mỉ và cầu toàn của người đứng đầu Apple. Jobs luôn xác định mình phải biết tất cả mọi thứ về công ty mình. “Ông tìm hiểu những chi tiết tỉ mỉ mà bạn không nghĩ rằng một CEO có thể quan tâm”, Ken Segall, cựu Giám đốc Sáng tạo của công ty quảng cáo Chiat/Day, từng làm việc với Apple trong nhiều năm, nhận định. Ông ấy tỉ mỉ đến từng chữ từng câu. Ông ấy có thể nói “từ thứ ba ở đoạn thứ 4 là không đúng. Anh nên dùng một từ khác”, Segall cho biết.

Sự kết hợp giữa khả năng quản lý đến từng chi tiết nhỏ với một tầm nhìn lớn chính là ưu điểm hiếm có của Jobs. Ngay sau khi quay trở lại Apple, ông nhận ra rằng, một mẫu thiết kế nổi bật, hoành tráng mới tạo ra được sự khác biệt trong một ngành công nghệ đã bị chiếm lĩnh bởi các đối thủ lớn. Và ông đã đưa ra chiến dịch “Think different” (Hãy có cách suy nghĩ khác) để khuyến khích tính sáng tạo của nhân viên. Trong cuốn sách mới có tựa đề Change by Design, Tim Brown, CEO của đơn vị tư vấn thiết kế sản phẩm Ideo, viết: “Tôi không thể đếm nổi số khách hàng đã đến Apple và nói: “Hãy cho tôi chiếc iPod thế hệ tiếp theo”.
 

Hiện nay, Apple trị giá tới 170 tỉ USD, vượt qua Google.

Biết chọn đúng thời điểm cũng là một biệt tài của Jobs mà không phải nhà điều hành nào cũng có được. Trước khi Apple cho ra mắt iTunes (nhằm mục đích trở thành đầu mối mua lại các bản nhạc trực tuyến), ngành âm nhạc đã liên tiếp gặp thất bại khi cố gắng phát triển một “cửa hàng” bán nhạc kỹ thuật số. Jobs biết rằng đó là lúc cần phải ra tay và ông đã ký hợp đồng với các hãng thu âm khi iTunes chỉ chạy trên máy Mac. Lúc đó là vào năm 2002 và máy Mac chỉ chiếm thị phần 1 chữ số rất khiêm tốn trên thị trường máy tính cá nhân. Vị trí khiêm tốn đó lại là một lợi thế. Bởi lẽ, sự thành bại của iTunes không phải là áp lực lớn đối với Apple và nó có thể được xem là một thử nghiệm. Thử nghĩ, nếu lúc đó Apple là một hãng nổi tiếng thì sự thất bại đối với iTunes có thể là một cuộc đánh cược bằng cả một thương hiệu.
 

Biết chọn đúng thời điểm là một biệt tài của Jobs mà không phải nhà điều hành nào cũng có được.

Tuy nhiên, chính sự yêu thích của công chúng đối với iTunes đã giúp phát triển bộ phận máy tính cá nhân của Hãng và iTunes nhanh chóng trở nên tương thích với hệ điều hành Windows.

Sự cẩn thận và kiệm lời trong các phát biểu của Jobs trước công chúng cũng lý giải một phần cho cơn sốt đối với các sản phẩm của Apple. Ông luôn soi kỹ từng câu từng chữ trong các phát biểu mà ông và các nhà điều hành khác của Apple đưa ra trước công chúng. Giáo sư David Yoffie thuộc Đại học Harvard ước tính rằng, trong những tháng từ lúc tuyên bố đến lúc bán chiếc iPhone đầu tiên vào năm 2007, Apple đã tiết kiệm được 400 triệu USD tiền quảng cáo, do được quảng cáo miễn phí qua cách không hé lộ thêm thông tin nào cho công chúng. Càng không hé lộ, theo ông Yoffie, càng khiến cho giới truyền thông thêm điên cuồng về iPhone.

Jobs đã làm nên cuộc cách mạng tại Apple. Ông kiểm soát tất cả mọi thứ từ quản lý dòng tiền, thông điệp gửi đến công chúng, các vụ giao dịch, mẫu mã thiết kế và nhiều thứ khác. Đó là lý do công chúng gọi Jobs là linh hồn của Apple. Và tình hình sức khỏe của ông đã nhắc nhở rằng Jobs không phải là bất tử. (Năm 2003, ông bắt đầu điều trị căn bệnh ung thư tuyến tụy). Một khi ông ra đi, liệu có ai đủ sức để thay thế ông? Ellison của Oracle cho rằng: “Ông ấy là người không thể thay thế được. Ông đã tạo nên một thương hiệu mang tính huyền thoại”.

Jobs là nguồn cảm hứng không chỉ của nhân viên tại Apple mà của cả các nhà kinh doanh. Larry Page và Sergey Brin, đồng sáng lập Google (Mỹ), gần đây trả lời phỏng vấn tờ The New Yorker rằng Jobs chính là vị anh hùng trong lòng họ. Nhà đầu tư mạo hiểm Marc Andreessen, đồng sáng lập Netscape (Mỹ), cho biết ông thường lấy Jobs làm tấm gương khi đưa ra lời khuyên cho các chủ doanh nghiệp. Ông nói: “Hãy đặt câu hỏi, khi chuẩn bị ra mắt sản phẩm đầu tiên, nếu là Steve Jobs thì ông ấy sẽ làm gì?”

Đàm Hoa