Đã thành thông lệ, vào cuối tháng Giêng đầu tháng 2 âm lịch hàng năm, dòng người tấp nập về chùa Bà ở xã Phước Quang, huyện Tuy Phước để dự lễ hội đô thị nước mặn độc đáo. Chùa Bà là nơi thờ Thiên hậu Thánh mẫu, theo truyền thuyết là người có công cứu vớt thuyền bè mắc cạn nơi vùng cảng thị thuở xưa.
"Lễ hội đô thị Nước Mặn là dịp người dân nơi đây mong chờ nhất trong năm. Hình ảnh đô thị thuở xưa như lễ rước ngư, tiều, canh, mục, thắp đèn lồng, trò chơi dân gian... được tái hiện sinh động nhắc nhở thế hệ sau biết đến một vùng thương cảng hưng thịnh, tri ân bậc tiền nhân mở cõi hàng trăm năm trước", ông Đặng Công Nghĩa ở xã Phước Quang cho hay.
Theo ông Nguyễn Văn Ngọc, cán bộ phụ trách Văn hóa phi vật thể, Sở Văn hóa thể thao & Du lịch Bình Định, lễ hội này là một nét đẹp văn hóa truyền thống của người dân xứ cảng thị Nước Mặn xưa và nay, tồn tại hơn 4 thế kỷ và là dịp người dân cảng thị tri ân những vị thần, bậc tiền nhân có công khai sơn lập địa. Ngày trước, những ngày diễn ra lễ hội, người dân treo đèn lồng rực rỡ khắp phố, ví như ngày tết thứ 2 trong năm của người dân nơi đây.
 |
|
Nghi thức rước ngư, tiều, canh, mục trong lễ hội đô thị Nước Mặn.Ảnh:Văn Lưu.
|
Thưở xưa vào thế kỷ 18, vùng đất An Hòa (xã Phước Quang, huyện Tuy Phước) là vùng đầm lầy nước mặn, chưa có người dân sinh sống. Qua biến đổi thời gian, vùng đất này trở thành một trong những thương cảng lớn nhất xứ Đàng Trong. Thương cảng Nước Mặn nhộn nhịp, sầm uất khi đó có tên trên bản đồ hàng hải của người Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha…
Từ lúc đó, người dân vùng cảng thị Nước Mặn đã xây dựng ngôi chùa thờ các vị gồm Thiên Mẫu Thánh Hậu, Bà Thai sanh bảo sản và Thần Hoàng làng… để tưởng nhớ những người có công xây dựng nên Cảng thị Nước mặn và phù hộ cho người đi biển, buôn bán mưa thuận gió hòa, an cư lạc nghiệp.
Để tưởng nhờ các vị thần, các bậc tiền nhân khai sinh lập địa ra Cảng thị Nước Mặn, hàng năm nhằm ngày mùng 2 tháng 2 âm lịch, người dân ở An Hòa tổ chức lễ hội Đô thị Nước Mặn.
Lễ hội Đô thị Nước Mặn là một trong những lễ hội truyền thống, có quy mô lớn ở Bình Định, với nhiều nghi lễ trang trọng gồm lễ tế Thiên hậu Thánh Mẫu, Thần Hoàng làng, Bà thai sanh (Bà Mụ)… diễn ra vào đêm 30 tháng Giêng. Sau phần tế lễ chính là nghi thức nghinh thần, rước sắc.
 |
|
Các bô lão của làng trong trang phục áo dài, khăn đóng chỉnh tề tham gia lễ rước ngư, tiều, canh, mục tái hiện lễ hội đô thị Nước Mặn hơn 400 năm trước.Ảnh:Trí Tín.
|
Phần nghi lễ được chờ đón nhất trong lễ hội Đô thị Nước Mặn năm nay là phần nghi thức rước lễ Ngư Tiều Canh Mục với các biểu tượng hình người như: Kẻ đốn cây phá rừng ngập mặn, người vỡ ruộng đắp bờ, kẻ bủa lưới đánh cá, người chăn nuôi gia súc... để tưởng nhớ, suy tôn công lao khai sáng của cha ông đã biến vùng đầm lầy ven biển trở thành một đô thị thương cảng sầm uất.
Ngày nay, vùng cảng thị Nước Mặn không còn, lễ hội chính là dịp để người dân nơi đây hoài niệm về ngày xưa. Trong những ngày lễ hội diễn ra, những nét văn hóa mang đậm truyền thống của cảng thị xưa như lễ nghinh thần, rước sắc; lễ rước ngư – tiều – canh – mục, múa lân, hát bội… vẫn còn lưu giữ.
Trước đây, điểm nhấn đặc biệt của lễ hội Đô thị Nước Mặn là những phố đèn lồng được người dân thắp sáng suốt những ngày lễ. Ngày nay, phố đèn lồng không còn hiện hữu trong mỗi gia đình như thuở xưa thay vào đó là dãy đèn lồng được treo trước cổng đường đi vào chùa Bà.
Minh Thùy
